دستورالعمل تعیین صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی طب سنتی ایرانی -اسلامی
تصمیم نمایندگان ویژه رییس جمهور نسبت به ایجاد معاونت طب سنتی ایرانی ـ اسلامی (2)
۸ . سایر گروه‌ها که در طبقه‌بندی فوق نمی‌گنجند مانند سالمندان
ج . ابزارهای فرهنگ‌سازی عمومی:
۱ . رسانه‌های مکتوب شامل روزنامه‌ها، مجلات، کتب و کتابچه‌ها در قالب کتاب همراه در محیط‌های حمل و نقل عمومی درون شهری و برون‌شهری، پمفلت‌ها و تراکت‌ها، بیلبوردها و اعلان‌های دیواری
۲ . رسانه‌های دیداری و شنیداری شامل صدا و سیما در شبکه‌های داخلی و فرامرزی ، لوح‌های فشرده آموزشی و سرگرمی، اینترنت، جشنواره‌های سینمای مستند و فیلم کوتاه
۳. سخنرانی در مجامع عمومی و برنامه‌های آموزشی حضوری مانند نماز جمعه، مساجد، فرهنگسراها، مراکز فرهنگی آموزشی مجاز
۴. مراکز آموزشی تأیید شده و مجاز آموزش طب سنتی ایران
۵ . نامگذاری یک روز به نام «مکتب طب سنتی ایران» در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران همراه با برنامه‌های آموزشی مناسب در رسانه‌های جمعی
● متناسب‌سازی روش‌ها و ابزارهای آموزشی با گروه‌های مخاطب بالا بر عهده کمیته‌ای از روانشناسان، جامعه‌شناسان، متخصصین رسانه و ارتباطات، و متخصصان آموزش بهداشت، و متخصصان طب ایرانی قرار می‌گیرد و شیوه‌نامه‌های تخصصی برای تعیین حدود و ثغور محتوای آموزشی و مقتضیات آن توسط این کمیته تدوین می‌گردد.
● به جهت اهمیّت نقش رسانه فراگیر صدا و سیما در شکل‌گیری شناخت عمومی مخاطبین از مکتب طب ایرانی، پیشنهاد می‌شود که یک متخصص دانشگاهی طب ایرانی نیز به عنوان عضو رسمی شورای سیاستگذاری سلامت صدا و سیما منصوب شود و تولید هر برنامه درباره طب ایرانی منوط به رعایت مفاد شیوه‌نامه تدوین‌شده و تأیید شورای سیاستگذاری سلامت باشد.
د . پیش‌نیازها:
۱. نیروی انسانی مورد نیاز شامل:
ـ فارغ‌التحصیلان رشته‌های دانشگاهی طب سنتی ایران
ـ مربیان آموزش دیده و آزموده شده در دوره‌های رسمی معتبر با بهره‌گیری از مربیان و معلمان آموزش و پرورش
ـ خبرگان تأیید شده بدون مدرک
۲. متون آموزشی درست و جامع و ساده‌نویسی شده ویژه هر گروه از مخاطبان که توسط تیم مؤلفان مجرّب و با سابقه تدوین شده باشد. این متون آموزشی باید براساس مشترکات معتبرترین نوشتارهای حکیمان، و با در نظرگرفتن شرایط اقلیمی و فرهنگی و زیستی امروز، و با ملاحظه ویژگیهای مخاطبان، و با رعایت قواعد ادبی نوشته شوند.
۵ . بخش کارآفرینی و مشاغل مرتبط با طب سنتی ایران
در این بخش علاوه بر ساماندهی و حمایت از خبرگان بدون مدرکی که می‌توانند به خدمت به مردم بپردازند و براساس نظرات کمیته بررسی صلاحیت و اعطای گواهی به ایشان راه برای استفاده از توان علمی و تجربی ایشان باز خواهد شد، با نگاهی فراتر به سازمان یافتن مجموعه مشاغل مرتبط با نیازهای پایه این رشته توجه شده است تا هم ضمن حفظ میراث گرانبهای این دانش، به توسعه آموزش و ماندگار شدن این رشته‌ها پرداخته شود و هم از این طریق نوعی کارآفرینی بومی صورت پذیرد.
البته لازم است برای فراهم شدن زمینه فعالیت اصولی این افراد علاوه بر تعریف جایگاه خدمات ایشان و تعیین چارچوب کاری، زمینه‌های قانونی خدمت‌رسانی این مشاغل فراهم شود. بنابراین طب ایرانی موظف است حداکثر در مدت سه ماه با مشورت شورای ارزیابی خبرگان و حکمای بدون مدرک (متشکل از سه نفر از حکمای مورد تأیید و سه نفر از متخصصان مورد تأیید دانشکده طب سنتی ایران) به بررسی وضعیت و سابقه‌کاری و تجربی و حداقل دانش مورد نیاز این مشاغل بپردازد.
بدیهی است با این روش سه اتفاق بزرگ رخ خواهد داد:
۱. استفاده ملی از وجود صاحب‌نظران با تجربه و حفظ گنجینه علمی کشور
۲. بهره‌گیری از ظرفیت مردمی برای آموزش دانش بومی سرزمین کهن ایران
۳. زمینه‌سازی برای ایجاد رشته‌های جدید دانشگاهی
بنابر توضیحات بالا بدیهی است مواردی که در ادامه ذکر می‌شود شامل دانش و میراث مردمی است که از طریق غیر دانشگاهی به ما منتقل شده است و فارغ‌التحصیلان تخصصی طب، داروسازی، پرستاری و … از دانشگاه را شامل نمی‌شود.
مشاغل مرتبط با طب ایرانی و تعریف آنها:
۱) گیاه چین یا عشّاب
تعریف:
عشّاب، به کسی گفته می‌شود که دارای دو خصیصه زیر باشد:
۱ـ داروشناس
۲ـ جمع‌آوری کننده دارو
بر این اساس از نظر مفهومی «عشّاب» را نمی‌توان «گیاه‌چینِ صرف» نامید زیرا گیاه‌چین فقط کار جمع‌آوری گیاهان را عهده‌دار است. در حالی که گیاه‌چینی جزیی از کار «عشّاب» به حساب می‌آید.
شرایط اعطای مدرک عَشّابی:
برای اخذ مدرک «عَشّابی»، فرد باید قادر باشد حداقل صد مفرده اعم از نباتی، معدنی، و حیوانی را شناسایی کند و درست تشخیص دهد. همچنین مناطق مهم محل رویش این مفردات را بشناسد، زمان مناسب جمع‌آوری هر یک را بداند و با نحوه صحیح نگهداری و انبار کردن آنها آشنایی کامل داشته باشد.
امتیازات مدرک عَشّابی:
فردی که دارای مدرک عَشّابی باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اخذ مجوزهای لازم از سازمان‌ها و نهادها و ادارات مرتبط با این حیطه برای فعالیت رسمی در محدوده وظایف عَشّابی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی برای بهبود و ارتقای سطح فعالیتهای مجاز در حیطه عَشّابی
۳ـ امکان تعامل مستقیم با مراکز مصرف مانند کارخانجات داروسازی، عَطّاریها و …
۴ـ امکان آموزشِ افراد علاقمند به عَشّابی
۲) عَطّار
تعریف:
عَطّار، به کسی گفته می‌شود که به امر فروش داروها و فرآورده‌های ویژه این صنف اشتغال داشته باشد.
انواع عَطّار:
عَطّارها بسته به نوع و میزان اطلاعات نظری و عملی به دو گروه به شرح زیر تقسیم می‌شوند:
۱ـ عَطّار و سَقط فروش، که صرفا کار فروشندگی اجناس عَطّاری را به عهده دارد.
۲ـ عَطّار خبیر، که نسبت به اثرات درمانی مفردات و مرکبات دارویی همچنین اثرات جانبی آنها دارای اطلاعات قابل توجه و خبرویت است.
شرایط اعطای مدرک عَطّار خبیر:
برای اخذ مدرک «عَطّار خبیر»، فرد باید قادر باشد خواص درمانی مشهور مفردات و مرکبات دارویی که توسط وی به مشتری فروخته می‌شود را بشناسد و نسبت به عوارض جانبی آنها اطلاعات کافی داشته باشد.
امتیازات مدرک عَطّار خبیر:
فردی که دارای مدرک «عَطّار خبیر» باشد، از امتیازاتی که این کمیسیون تعیین خواهد کرد برخوردار می‌شود.
۳) مُدَلِّک
تعریف:
مُدَلِّک، به کسی گفته می‌شود که به امر تدلیک (ماساژ) ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک مُدَلِّکی:
برای اخذ مدرک «مُدَلِّکی»، فرد باید قادر باشد انواع دلک سنتی یا انواع دلک مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجراء کند. همچنین آثار درمانی و بهداشتی و موارد کاربرد هر یک را بشناسد. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه مدت مصوب طب ایرانی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک مُدَلِّکی:
فردی که دارای مدرک «مُدَلِّکی» باشد از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۳ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند به تدلیک (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل‌های دانش طب)
۴) حَجّام و فَصّاد
حَجّام و فَصّاد، به کسی گفته می‌شود که به امور حجامت و فصد ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب سنتی ایران، اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک حَجّامی و فَصّادی:
برای اخذ مدرک «حَجّامی و فَصّادی»، فرد باید قادر باشد انواع حجامت و فصد سنتی یا انواع حجامت و فصد مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجراء کند. همچنین موارد منع و خواص هر نوع آن را بشناسد. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب ایرانی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک حَجّامی و فَصّادی:
فردی که دارای مدرک «حَجّامی و فَصّادی» باشد از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۵) مُزَیِّن
مُزَیِّن، به کسی گفته می‌شود که به امور پوست و مو و زیبایی بدن ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک مُزَیِّنی:
برای اخذ مدرک « مُزَیِّنی»، فرد باید قادر باشد انواع روشهای بهبود پوست و مو در راستای بهداشت و زیبایی با روشهای سنتی یا براساس دانش مکتوب در کتب مکتب طب ایرانی را اجراء کند. همچنین موارد منع استفاده از این روش‌ها را بشناسد. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند .
امتیازات مدرک مُزَیِّنی:
فردی که دارای مدرک «مُزَیِّنی» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۳ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل‌های دانش طب)
۶) مُجبِّر
تعریف:
مُجبِر، به کسی گفته می‌شود که به امر شکسته‌بندی ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب سنتی ایران، اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک مُجبِری:
برای اخذ مدرک «مُجبِری»، فرد باید قادر باشد انواع کارهای شکسته‌بندی ـ به روش سنتی یا براساس دانش مکتب طب ایرانی ـ را اجراء کند. همچنین موارد منع استفاده از این روش‌ها و نحوه و موارد ارجاع بیماران به مراکز تخصصی را بشناسد. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذارنند و تحت نظر متخصصان طب‌سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک مُجبِری:
فردی که دارای مدرک « مُجبِری » باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۲ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۳ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند به شکسته‌بندی (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل‌های دانش طب)
۷) درمانگر محلی
تعریف:
درمانگر محلی، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روشهای درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر درمان اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه‌ای که در آن سکونت دارد، عمدتاً در مناطق مرزی یا دورافتاده یا روستایی، به این امر اشتهار یافته باشد.
شرایط اعطای مدرک درمانگر محلی:
برای اخذ مدرک «درمانگر محلی»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگانِ بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک درمانگر محلی:
فردی که دارای مدرک « درمانگر محلی » از کمیسیون خبرگانِ بدون مدرک باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه
۲ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۳ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۴ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل‌های دانش طب)
۸) تول‌گیر
تعریف:
تول‌گیر، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روشهای درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر «تول‌گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه‌ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.
شرایط اعطای مدرک تول‌گیری:
برای اخذ مدرک «تول‌گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگانِ بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک تول‌گیری:
فردی که دارای مدرک «تول‌گیری» از کمیسیون خبرگانِ بدون مدرک باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه
۲ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۳ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۴ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل‌های دانش طب)
۹) کَهَنگ‌گیر
تعریف:
کَهَنگ‌گیر، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روشهای درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر «کَهَنگ‌گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه‌ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.
شرایط اعطای مدرک کَهَنگ‌گیری:
برای اخذ مدرک «کَهَنگ‌گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به شورای بررسی خبرگانِ بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک کَهَنگ‌گیری:
فردی که دارای مدرک «کَهَنگ‌گیری» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه
۲ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۳ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۴ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل‌های دانش طب)
۱۰) ناف‌گیر
تعریف:
ناف‌گیر، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روشهای درمانی منتج از آموزش سینه به سینه اساتید محلی به امر « ناف‌گیری» اشتغال داشته و نزد مردم محل یا منطقه‌ای که در آن سکونت دارد به این امر اشتهار یافته باشد.
شرایط اعطای مدرک ناف‌گیری:
برای اخذ مدرک « ناف‌گیری»، فرد باید قادر باشد صحت توانمندی خود را در موارد ادعایی به اساتید کمیسیون خبرگانِ بدون مدرک به اثبات رساند. این افراد لازم است دوره‌های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی را بگذرانند و تحت نظر متخصصان طب سنتی یا خبرگان بدون مدرک تأیید شده به فعالیت بپردازند.
امتیازات مدرک ناف‌گیری:
فردی که دارای مدرک «ناف‌گیری» باشد، از امتیازات زیر برخوردار می‌شود:
۱ـ امکان اشتغال مستقل در محل مربوطه
۲ـ امکان اشتغال در مطب پزشکان، بیمارستان‌ها و مراکز خدمات درمانی شهری و روستایی
۳ـ امکان اخذ تسهیلات بانکی
۴ـ امکان آموزشِ افرادِ علاقمند (تحت شرایط و قابلیتهای خاص و آموزش حداقل‌های دانش طب)
۱۱) طبیب ایرانی (کارشناس طب سنتی)
تعریف:
طبیب ایرانی، به کسی گفته می‌شود پس از فارغ‌التحصیلی در رشته پزشکی براساس ضوابط و پس از قبولی در امتحان ورودی دوره پزشکی سنتی را گذرانده باشد.
تعریف: طبیب ایرانی، به کسی گفته می‌شود که با استفاده از روشهای درمانی منتج از دانش مکتب طب ایرانی به امر طبابت اشتغال داشته باشد.
شرایط اعطای مدرک طبابت:
برای اخذ مدرک «طبابت»، فرد باید یا امتحان جامع مکتب طب ایرانی را که توسط دفتر طب سنتی ایران و سازمان سنجش وزارت بهداشت برگزار می‌شود با موفقیت بگذراند یا در مصاحبه علمی شورای بررسی خبرگانِ بدون مدرک تأیید شود.
بدیهی است طبیبان هم‌ردیف متخصصان فارغ‌التحصیل نیستند و به عنوان کارشناس طب سنتی (و نه متخصص) مشغول به کار خواهد شد. این طبیبان چنانچه دارای شماره نظام پزشکی باشند یعنی پزشک نیز باشند یا فارغ‌التحصیل رشته‌های مشابه از کشورهای دیگر باشند طبق ضوابط نظام پزشکی و دفتر طب سنتی کشور به فعالیت خود ادامه خواهنـد داد و چنانچه پزشک نباشند با نظر شورای بررسی خبرگان بدون مدرک بعـنوان طبیب یا خبـره بدون مدرک با قبول مسـئولیت قانونی و شرعی به فعالیت خواهند پرداخت که البته مشمول تبصره ۱۰ که قبلاً ذکر شد نیز خواهند بود. ممکن است غیرپزشکان خبره نیاز به شرکت در دوره‌های آموزشی کوتاه مدت مصوب دفتر طب سنتی نیز داشته باشند .
۱۲) خبرگان بدون مدرک:
برای اخذ مدرک، فرد باید یا امتحان جامع مکتب طب ایرانی را که توسط دفتر طب سنتی ایران و سازمان سنجش وزارت بهداشت برگزار می‌شود را با موفقیت بگذراند یا مدرک وی توسط شورای بررسی خبرگان بدون مدرک تأیید شود. بدیهی است این افراد هم‌ردیف متخصصان فارغ‌التحصیل نیستند و به عنوان کارشناس طب سنتی (و نه متخصص ) مشغول به کار خواهد شد. این افراد یا فارغ‌التحصیل رشته‌های مشابه از کشورهای دیگر باشند طبق ضوابط نظام پزشکی و معاونت طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با قبول مسئولیت قانونی و شرعی به فعالیت خواهند پرداخت.
آیین‌نامه ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی
در زمینه طب سنتی ایران
با استناد به مصوبه جلسه ۵۰۳ مورخ ۵/۶/۱۳۸۱ شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۵۰۳ مورخ ۵/۶/۱۳۸۱ و الگوگیری از پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (نامه شماره ۶۲۶/۱۵ مورخ ۲۹/۲/۱۳۸۰) ضوابط کلی ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران را به این شرح تصویب کرد:
۱ـ دبیرخانه مرکز ارزشیابی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی در زمینه طب سنتی ایران در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تأیید می‌گردد.
۲ـ دبیر شورای‌عالی طب سنتی ایران (معاونت طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) عهده‌دار مسئولیت اجرائی این دبیرخانه است.
۳ـ محققان و درمانگران هر کدام از رشته‌های طب سنتی ایران (مکتب طب سنتی ایران)، یا طب عامیانه (مردمی)، یا طب مکمل و یا کسانی که براساس آموزه‌های دینی و اسلامی به امر طبابت اشتغال ورزیده‌اند، امّا فاقد مدرک دانشگاهی هستند و حسب مطالعه و تجربه در میان اهل فن به عنوان صاحب‌نظر شهرت داشته و یا صاحب آثار، تحقیقات و تألیفاتی باشند می‌توانند طبق شرایط و مقررات مندرج در دستورالعمل بررسی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک در سطح یکی از مراتب ۱ و ۲ (مربی یا استادیاری) وابسته دانشگاهی برای همکاری جهت تدریس یا عضویت در هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی انتخاب گردند و یا در محدوده‌ای که تعریف خواهد شد به امور پزشکی متناسب بپردازند.
۴ـ دستورالعمل امتحانی و نحوه بررسی صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی و نحوه همکاری و استخدام ایشان در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی که توسط معاونت طب سنتی تهیه و به تأیید شورای‌عالی طب سنتی رسیده و به معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ می‌گردد (پیش‌نویس مربوطه در ادامه آمده است).
۵ ـ برای اجرای دستورالعمل موضوع بند ۲، «کمیسیون تعیین صلاحیت علمی خبرگان بدون مدرک دانشگاهی» شامل معاون طب سنتی معاون درمان وزارت متبوع، معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاون پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، رئیس (یا یکی از رؤسای) دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران (یا سایر دانشگاه‌ها)، و پنج نفر از صاحب‌نظران و متخصصان طب و داروسازی سنتی به انتخاب شورای‌عالی طب سنتی ایران تشکیل می‌شود.
تبصره‌ها:
مواردی که لازم است در دبیرخانه مدنظر قرار گیرد:
۱. برخورداری از صلاحیت عمومی، اخلاقی و علمی حسب نظر کمیته مذکور
۲. ارایه سوابق مستند از فعالیت در حوزه مورد ادعای فرد
۳. عدم سوء پیشینه کیفری خصوصاً عدم محکومیت (قطعی) درخصوص ارتکاب جرایم پزشکی یا آسیب درمانی به بیماران در مراجع قانونی و قضایی
۴. داشتن آثار منتشرشده علمی و تحقیقی در رشته تخصصی مربوطه که مورد تأیید کمیته مورد اشاره قرارگیرد.
۵. تألیف یک رساله علمی در رشته تخصصی خود و قبولی در مصاحبه علمی مورد نیاز
۶. ارایه شواهد بالینی یا مقالات تخصصی یا مستندات قابل قبول برای شورا درخصوص اثربخشی شیوه درمانی یا داروهای مورد استفاده
۷. این آیین‌نامه شامل کسانی که دارای حداقل مدرک پزشکی یا داروسازی عمومی هستند نمی‌شود چرا که ایشان می‌توانند از مجاری قانونی کشور به ادامه تحصیل و اخذ مدرک لازم بپردازند.
۸. مجوز طبابت یا انجام فعالیت پزشکی در حوزه مصوب شده و اعلام شده (شامل تعریف بیماری‌ها، نوع مداخلات و تعیین تعرفه خدمات) از سوی کمیته برای یکسال خواهد بود و لازم است برای تمدید آن، گزارش عملکرد فعالیت یکساله فرد به دبیر کمیته تحویل شود. بعد از سه سال اخذ تأییدیه، امکان صدور پروانه فعالیت پنج ساله بلامانع خواهد بود.
۹. کسانی که پزشک نیستند ملزم هستند به لحاظ رعایت حقوق بیماران و اصول اخلاق پزشکی، دقّت در تشخیص افتراقی بیماری‌های خطرناک و ارجاع موارد ضروری به‌متخصص‌های رایج علم پزشکی، رعایت اصول تغییر در داروهای مصرفی یا توجه به‌تداخلات دارویی و … از همراهی دایم یک پزشک عمومی برخوردار باشند. پزشک مورد نظر باید به کمیته معرفی شود و بدیهی است تمامی نسخه‌های صادر شده باید ممهور به‌پزشک مذکور باشد و ایشان نیز در مسئولیت قانونی مربوط به حقوق بیماران شریک و پاسخگو خواهند بود.
۱۰. این افراد می‌توانند دانش و تجربیات خود را به پزشکان و دستیاران دکترای تخصصی طب و داروسازی سنتی آموزش دهند امّا نمی‌توانند به افراد غیرپزشکی که براساس قوانین وزارت بهداشت مجاز به دخالت در امور پزشکی نیستند آموزش دهند. به‌عبارت دیگر به جز کسانی که شرایط مورد نظر در این آیین‌نامه را احراز خواهند کرد در آینده سایر افراد نمی‌توانند جز از مجاری قانونی و مرسوم به فعالیت پزشکی بپردازند مگر آنکه حائز شرایط شرکت در دوره‌های دکترای پژوهشی ( PhD by research) باشند که آن هم مقررات خاص خود را دارد و مجوز دخالت در امور پزشکی و درمانی نیست.
۱۱. سایر مدارک و عناوینی که توسط کمیته به نخبگان بدون مدرک اعطا خواهد شد شامل موارد زیر است که حسب مورد و تأیید کمیته رسماً اعلام خواهند شد و امتیازات هر کدام نیز تعریف و ابلاغ خواهند شد:
۶. جایگاه طب سنتی ایرانی در گردشگری سلامت
مقدمه
براساس تعریف سازمان جهانی جهانگردی (UN- WTO) یکی از اهدافی که می‌تواند انگیزه مسافرت را در گردشگر ایجاد نماید، مسافرت به منظور سلامتی است. گردشگری سلامت، نوعی از گردشگری است که با هدف حفظ، بهبود و یا حصول مجدد سلامت جسمی یا ذهنی فرد در مدت زمانی بیش از ۲۴ ساعت و کمتر از یک سال صورت می‌گیرد. از دهه ۱۹۹۰ گردشگری سلامت در سطح دنیا به دلایل متعددی همچون جهانی شدن و آزادسازی تجارت در حوزه خدمات سلامت، توجه دولتها به احیاء و معرفی مکاتب طبی بومی خود به سایر کشورها، تغییرات نرخ ارز در اقتصاد جهانی (که منجر به مطلوبیت کشورهای آسیایی به عنوان مقصد گردشگری سلامت گردید)، بحران مالی در آسیا (که زمینه‌ساز توجه دولتهای آسیایی به ایجاد و تقویت منابع جدید درآمد شد)، و … رشد و پیشرفتی روزافزون یافت.
گردشگری سلامت در ایران
علاوه بر تمام توانمندیهای چشمگیر ایران در حوزه علوم‌پزشکی مدرن، احیاء طب سنتی ایران با قدمتی به درازای تاریخ پزشکی جهان در دانشگاههای علوم‌پزشکی کشور و ارائه روشهای پیشگیری و درمانی براساس تعالیم این مکتب ارزشمند طبی، ظرفیتهای ویژه‌ای را در کشور ایجاد نموده است.
همچنین وجود آبهای گرم معدنی با خواص درمانی متنوع در نقاط مختلف کشور، وجود سواحل حاوی لجنهای درمانی، مناطق کوهستانی با هوای پاک، طبیعت بکر با چشم‌اندازهای زیبا و نیز اماکن فرهنگی و تاریخی و تنوع آب و هوایی در نقاط مختلف ایران باعث شده تا این کشور به مقصدی مناسب جهت گردشگری با اهداف درمانی تبدیل شود.
با عنایت به راه‌اندازی رسمی دفتر گردشگری سلامت در دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به عنوان دانشگاه مادر و بزرگترین دانشگاه علوم‌پزشکی سراسر کشور و از سویی دیگر احیای مکتب غنی طب ایرانی در نظام سلامت کشور، دستیابی ایران به موقعیت مطلوب در زمینه توریسم درمانی در عرصه بین‌المللی براساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله و قانون برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه کشور تا حدّ تبدیل جمهوری اسلامی ایران به قطب مهم گردشگری سلامت در منطقه، بسیار دست یافتنی و قابل انتظار می‌نماید.
طبیعت درمانی و طب سنتی توأم در ایران
یکی از شاخه‌های گردشگری سلامت، طبیعت درمانی است که بر ویژگیهای آب و هوایی و طبیعی مناطق مختلف تکیه دارد و پتانسیل‌های آن در ایران نیز بسیار دیده می‌شود. استفاده از اثرات شفابخش چشمه‌های آب‌گرم برای درمان بیماری‌ها در پزشکی نوین و نیز انواع طب مکمّل از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و در موارد متعددی توصیه می‌شود. به همین دلیل در سراسر جهان مناطقی که دارای چشمه‌های آب‌گرم حاوی املاح مفید هستند، از جمله جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شوند. در ایران نیز شمار، کیفیت و پـراکنش بیش از ۴۵۰ چـشمه آب‌گـرم موجود در سـطح کـشور به گونه‌ای است که می‌تواند طبیعت درمانی با استفاده از اثرات درمانی چشمه‌های آب‌گرم را به عنوان یکی از مهمترین ابزار و جاذبه‌های گردشگری کشور معرفی نماید. بیشتر چشمه‌های آب‌گرم ایران در دامنه‌های رشته کوه البرز قرار دارد. با این وجود تعداد و کثرت چشمه‌های آب‌گرم در دیگر نقاط کشور نیز جالب توجه است.
در ایران به جز چشمه‌های آب‌گرم موجود، برخی دیگر از انواع طبیعت درمانی از جمله لجن درمانی نیز در مناطقی همچون دریاچه ارومیه و دامنه‌های کوه تفتان در بلوچستان رواج دارد.
یکی دیگر از شاخه‌های مرسوم در طبیعت درمانی، بهره‌مندی از مناطق ییلاقی به‌عنوان نقاهتگاه است که در ایران نیز از گذشته دور تاکنون معمول بوده است. برخی از این نقاهتگاه‌ها همچون کلاردشت و جواهرده (در مازندران)، دیلمان (در گیلان)، شاندیز (در مشهد) و سردشت از شهرت ملی (و مناطقی همچون کلاردشت و شاندیز از شهرت بین‌المللی) برخوردارند و لذا زمینه مناسبی را جهت ایجاد شهر سلامت ـ بر مبنای اصول حفظ‌الصحه در طب ایرانی ـ و متعاقب آن جلب گردشگران خارجی فراهم آورده‌اند.
۷.دارو در مکتب طب سنتی ایران
معرفی:
داروهای مکتب طب سنتی ایرانی شامل فرآورده‌هایی است که در منابع معتبر مربوط به این مکتب طبی ذکر گردیده و با رعایت اصولی ویژه از گیاهان دارویی و در برخی موارد مفردات جانوری و یا معدنی ساخته شده‌اند.
داروسازی در مکتب طب سنتی تا حدود زیادی مبتنی بر دسته‌بندی افراد با توجه به مزاج‌ها و وضعیت کمّی و کیفی اخلاط ایشان می‌باشد و ملاحظه کردن شرایطی چون شدت و زمان بیماری، جنسیت، سن، توده بدنی، قوای جسمی و روحی، شرایط محیطی، شغل و حتی عادات فردی، تهیه دارو و تنظیم دوز و فواصل مصرف آن را مبتنی بر تشخیص دقیق از جانب پزشک و همکاری متقابل او با داروساز متبحر امکان‌پذیر می‌نماید.
توجه به این موضوع حائز اهمیت است که در این مکتب طبی، اولویت بر حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها با رعایت اصول و تدابیری ویژه است (مانند مراعات‌های زیست‌محیطی، تغذیه‌ای، روحی ـ روانی، فعالیتهای جسمانی و …) تا فرد در محدوده مزاج سلامت باقی بماند.
ترتیب اولویت درمانی در صورت خروج از مزاج صحی، درمان با غذاهای دارویی، داروهای مفرده، داروهای ترکیبی ساده‌تر و نهایتاً داروهای مرکب با قدرت اثر بیشتر است.
در تهیه داروها، علاوه بر نیاز به فراگیری قوانین ساخت و تدابیر مراحل مختلف فرمولاسیون، شناخت و انتخاب مفردات دارویی مطمئن و با کیفیت هم، از امور ضروری محسوب می‌گردد.
امروزه اندیشه کم‌عارضه‌تر بودن داروهای طب سنتی و وسعت کاربردهای مؤثر آن نیز با افزایش سطح آگاهی‌ها و ارتباط متقابل علوم کاربردی و پیشرفته، راهکارهایی برای اثبات مدعا یافته است.
اولویت‌های علم و فناوری در حیطه داروسازی مکتب طب سنتی ایران:
۱ـ مطالعه و بررسی بوم‌شناسی و اقتصاد مفردات مکتب طب سنتی ایران نظیر گیاهان دارویی ایران در وضعیت موجود در جهت افزایش پتانسیل برنامه‌ریزی جامع در این حوزه در تعامل با وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و بازرگانی
به عنوان مثال به دلیل استفاده از روش‌ها، منابع و داروهای طب سنتی ایران در شبه‌جزیره هند، بخشی از نیاز مفردات گیاهی این کشور مانند عناب، گل‌محمدی، آویشن و رازیانه به صورت نامشخص و نامنظم از بازار گیاهان دارویی ایران تأمین می‌شود.
۲ـ نیازسنجی اولویت کاشت، فرآوری و بسته‌بندی گیاهان دارویی با توجه به‌نیازهای فرمولاسیون داروهای طبیعی و مکتب طب ایرانی و تعامل با وزارت جهاد کشاورزی در جهت اشتغال‌زایی در این حوزه با اولویت کشاورزی ارگانیک و مدرن و حفظ شرایط بهینه کیفیتی و توسعه و گسترش آن در تنوع اقلیمی سراسر کشور. قابل ذکر است که به دلیل اهمیت تکرارپذیری در روند تولید و نیز توجه کنونی بازارهای جهانی برای خرید مفردات شناسنامه‌دار با شرایط تهیه و حفظ کیفیت مشخص، قوانینی در این مورد از جانب کشورهای مختلف و سازمانهای معتبری چون سازمان جهانی بهداشت و سازمان بین‌المللی غذا تنظیم گشته که موجب تسهیل و رونق بیشتر صادرات محصولات با این ویژگیها می‌شود.
۳ـ ارائه الگوهای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری با غذا داروها و آشامیدنی‌های متنوع معرفی شده در مکتب طب ایرانی که این امر منجر به کاهش مصرف بی‌رویه داروهای صناعی و صرفه‌جویی در هزینه‌های درمانی خواهد شد و در عین حال موجب فراهم‌نمودن بستر تولید محصولات غذایی بومی خواهد شد.
۴ـ مطالعات و تدوین ضوابط در جهت استانداردنمودن و تجاری‌سازی فرمولاسیونهای مؤثر مکتب طب ایرانی (غذا، دارو، آرایشی ـ بهداشتی) و اعتباربخشی آن در نظام سلامت و نیز تهیه و تدوین استانداردهای نوین مورد نیاز دانش داروسازی مکتب طب ایرانی با توجه به دوزاژ، نحوه اثر و تدابیر لازم در مراحل مختلف فرمولاسیون.
تولید، توزیع و عرضه فرآورده‌های دارویی مکتب طب سنتی ایران:
تولید داروها:
در حال حاضر پرسشنامه تقاضای ساخت فرآورده‌های دارویی مکتب طب سنتی ایران موجود بوده و براساس آن مجوز تهیه اینگونه فرآورده‌ها با تأیید شورای بررسی و تدوین داروهای طبیعی ایران و با اخذ تأییدیه از کمیسیون قانونی ساخت و ورود سازمان غذا و دارو صادر می‌شود. (ضوابط و آیین‌نامه‌های موجود در پیوست ارائه شده است).
قابل ذکر است که هم اکنون دهها دارو با طی این مراحل مجوز تولید گرفته و توزیع و عرضه نیز می‌شوند.
دیگر موارد مورد توجه در این بخش عبارتند از:
• طراحی و اجرای دستگاه‌های خاص و ویژه تهیه داروهای سنتی ایران به صورت صنعتی نظیر دستگاه حب‌زن، سفوف‌ساز، عصاره و عرق‌گیری خاص و …. در صورت نیاز.
• انجام کارآزمایی‌های بالینی در مورد داروهای ساخته شده بر مبنای اصول مکتب طب سنتی ایران که این امر منجر به ایجاد اعتبار و پذیرش بهتر مکتب طب ایران نزد پزشکی نوین می‌شود.
از آنجا که تهیه این فرآورده‌ها با تولید دانش فنی صورت می‌گیرد، اکثر این فرآورده‌ها اختصاص به طب ایرانی دارند و دارای مشابه خارجی نیستند پیش‌بینی می‌شود از امکان بالای صادرات برخوردار باشند.
عرضه داروها:
داروهای مکتب طب سنتی ایران علاوه بر واحد داروخانه سلامتکده‌های طب سنتی وابسته به دانشگاههای علوم‌پزشکی سراسر کشور با ایجاد شرایط حضور بخش خصوصی براساس ضوابط و آیین‌نامه‌های تنظیم شده عرضه می‌گردد.
در حال حاضر آیین‌نامه تأسیس داروخانه‌های طبیعی تدوین شده و در مرحله ابلاغ در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
تدوین دارونامه‌ها:
۱. تدوین دارونامه داروهای عرضه شده در مکتب طب سنتی ایران براساس تفاهم‌نامه‌ای مابین سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در دست انجام است تا علاوه بر معرفی دارو و ترکیبات آن، موارد مصرف، نحوه تجویز، شیوه اثر، موارد منع مصرف، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و سایر نکات قابل توجه مشخص گردد و پزشک با اطلاعات کاملتری نسبت به تجویز دارو اقدام نماید.
انجام مراحل استانداردسازی مواد اولیه فرمولاسیون‌ها، تعیین شاخص استاندارد در مورد هر کدام از مفردات و نیز داروهای مرکب، روش تعیین ناخالصی‌ها و تقلبات احتمالی در مورد هر کدام، ارایه روشهای آنالیز فیزیکوشیمیایی (نظیر تعیین میزان خاکستر تام، خاکستر نامحلول در اسید، تعیین pH و ….) این بخش برای بسیاری از مفردات برای اولین بار در جهان صورت می‌گیرد.
مطالعه کتب مرجع سنتی ایران و جمع‌آوری و استخراج و دسته‌بندی فرمولاسیونهای مرکبه که بیشترین تواتر را در کتابهای مرجع سنتی داشته‌اند و صلاحیت ساخت بیشترین با توجه به اجزای مفرده فرمولاسیون‌ها، کارآیی محصول نهایی و … دارند نیز در این بخش صورت می‌گیرد.
بررسی منابع و روش تهیه مواد اولیه (گیاهی، حیوانی و معدنی) مورد نیاز برای تهیه فرمولاسیونهای مرکبه از منابع مختلف و استانداردسازی هر کدام از آنها بر مبنای محل اصلی مورد تهیه. مثلاً گونه گیاه صبر زرد مورد استفاده در ساخت دارو در طب ایرانی با گونه مصرفی رایج در زمان کنونی متفاوت است.
این بخش برای بسیاری از مفردات برای اولین بار در جهان صورت می‌گیرد.
۲ . تدوین دارونامه گیاهان دارویی بومی ایران در جهت تسریع روند تولید فرآورده‌های دارویی مکتب طب ایرانی که براساس تفاهم‌نامه مابین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شورای بررسی و تدوین داروهای طبیعی ایران در حال انجام است.
۳. دارونامه داروهای طبیعی کشور
این دارونامه شامل تک‌نگارهای حاوی داروهای طبیعی موجود در بازار دارویی کشور است.
اولویت‌های ارزان‌سازی خدمات دارویی مکتب طب ایرانی:
۱ـ پوشش بیمه‌ای این داروها همزمان با تولید و توزیع و عرضه فرآورده‌های دارویی استاندارد مورد وثوق مردم و جامعه پزشکی که در مرحله اول ۵۶ مورد دارو در زمستان ۱۳۹۰ مشمول پوشش بیمه قرارگرفت.
۲ـ حمایت از تولید در بخش‌های مختلف آن از جمله کشاورزی و صنعت
۳ـ تهیه و تدوین آیین‌نامه و ضوابط مورد نیاز برای تولید، توزیع و عرضه این داروها
۴ـ فرهنگ‌سازی
سیاست ارتقای خدمات صنف عطاری:
حمایت و بهینه‌سازی فعالیت عطاری‌ها در سطح کشور به منظور امکان ارائه خدمات مطلوب با نظارت معاونت غذا داروی دانشگاههای علوم‌پزشکی کشور.
بدیهی است سیاست تولید و توزیع گیاهان دارویی استاندارد و شناسنامه‌دار با بسته‌بندی مناسب در کنار عرضه سایر مفردات با کیفیت و نیز برگزاری دوره‌های آموزشی مناسب برای عطاران منجر به رضایتمندی بیشتری خواهد گردید.
اقدامات اولیه
اقدامات اولیه:
۱. تشکیل جلسات کارگروه مصوّب هیأت دولت با مسؤولیت رییس جمهور محترم (عطف به پیشنهاد ریاست جمهوری و تصویب هیأت‌وزیران در تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۹۱ در چارچوب مفاد اصل ۱۲۷ قانون اساسی و با رعایت ماده ۱۹ آیین‌نامه داخلی، در راستای احیاء توسعه نظام طب سنتی و استفاده از ظرفیتهای آن در حوزه سلامت که در غیاب ایشان، معاون اول محترم با حضور وزیران بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور، دستیار ویژه رییس‌جمهور و هفت نفر از متخصصان و دست‌اندرکاران طب سنـتی با انتـخاب رییـس جمـهور به عنوان نماینـدگان ویـژه ریـیس جمهور تشکیل می‌شود).
۲. تصویب و ابلاغ نظام‌نامه نهضت توسعه مکتب طب سنتی ایران
۳. تخصیص ردیف بودجه مستقل در بودجه کل کشور برای توسعه زیرساختها و مراکز آموزشی و پژوهشی و درمانی طب سنتی ایران با هماهنگی معاونت راهبردی و توسعه منابع انسانی ریاست محترم جمهوری
۴. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به انجام موارد ذیل مکلف و مؤظف شود؛
۱. ۴. تخصیص بخشی از بودجه سلامت کشور به امر توسعه و تعمیق طب سنتی ایران
۲. ۴. تشکیل سازمان طب سنتی ایران در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تصویب ساختار آن توسط معاونت راهبردی ریاست جمهوری
۳. ۴. تشکیل شورای عالی سیاستگذاری طب سنتی ایران متشکل از وزیر و معاونان و مسؤولین مربوطه
۴. ۴. تشکیل حکمت‌سرای طب ایرانی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در قالب پژوهشگاه جامع احیای مکتب طب سنتی ایران (شرح وظایف آن در نظام‌نامه آمده است).
۵. ۴. ابلاغ منشور احیاء کاربرد طب سنتی ایران به دانشگاههای علوم‌پزشکی کشور
۶. ۴. تسریع و تسهیل در جذب دانش‌آموختگان طب و داروسازی سنتی توسط دانشگاههای علوم پزشکی؛ تخصیص سهمیه در فراخوان جذب هیأت علمی دانشگاه‌ها؛ و اختصاص بورس هیأت علمی به دانشجویان طب و داروسازی سنتی در تمام دانشگاههای علوم‌پزشکی تیپ یک و دو
۷. ۴. ارتقای اداره گیاهان دارویی و طبیعی در سازمان غذا و دارو به مدیریت کل و فراهم نمودن امکان حمایت قانونی و تسهیل ثبت و تولید داروها و غذا ـ داروهای طب سنتی
۸ . ۴. گنجاندن خدمات طب ایرانی در طرح بزرگ پزشک خانواده و خانه‌های بهداشت در سراسر کشور
۹. ۴. اضافه کردن مقطع تخصص بالینی (دستیاری) پزشکی سنتی در کنار Ph.D طب سنتی
۱۰. ۴. توسعه مراکز رشد طب و داروسازی سنتی با هدف تأمین نیازهای داخلی و صادرات دارویی
۱۱ . ۴. تشکیل مدرسه عالی تربیت مدرس (حکیم) طب سنتی ایران به منظور تأمین استاد برای دانشکده‌های طب سنتی و گروه‌های طب سنتی دانشکده‌های پزشکی
۱۲. ۴. تشکیل شورای ارزیابی خبرگان، حکیمان و کارشناسان بدون مدرک در حوزه مکتب طب سنتی ایران
۱۳. ۴. تشکیل کمیته ارزشیابی مدارک تحصیلی و ارزیابی دانشگاههای خارج از کشور در حوزه طب سنتی
۱۴. ۴. تشکیل گروه طب سنتی ایران در تمام دانشکده‌های پزشکی کشور
۱۵. ۴. افزایش تعداد دانشکده‌ها در تمام دانشگاههای علوم‌پزشکی کشور در رشته‌های طب و داروسازی سنتی و سایر رشته‌هایی که در آینده به تصویب خواهند رسید.
۱۶. ۴. طراحی و راه‌اندازی رشته‌های پشتیبان برای توسعه خدمات طب سنتی ایران و در دسترس قراردادن امکانات و توسعه خدمات مورد نیاز در مقاطع مختلف آموزش عالی کشور اعم از:
۱۲) فلوشیپ‌های تخصصی طب سنتی ایران
۱۳) فرآوری داروهای طبیعی در مقطع دکترای حرفه‌ای
۱۴) پرستاری طب سنتی ایران
۱۵) علوم آزمایشگاهی طب سنتی ایران
۱۶) دلک (مشت و مال طبی: ماساژ) طب سنتی ایران
۱۷) شناسایی و عرضه مفردات طبیعی طب سنتی ایران
۱۸) بهداشت فردی، باروری، خانواده و تنظیم خانواده طب سنتی ایران
۱۹) تاریخ طب سنتی ایران
۲۰) اخلاق طب سنتی ایران
۲۱) تغذیه طب سنتی ایران
۲۲) طب عامیانه سرزمین ایران
۲۳) سایر رشته‌های اشاره شده در نظام‌نامه طب سنتی ایران
۱۷. ۴. طراحی و اجرای دوره‌های آموزش مداوم و توسعه آموزش پزشکی برای پزشکان فارغ‌التحصیل و پزشکان خانواده (حضوری و مجازی)
۱۸. ۴. تدوین و اجرای واحدهای درسی مکتب طب سنتی ایران در برنامه آموزشی دانشجویان گروه علوم‌پزشکی و پیراپزشکی
۱۹. ۴. صدور مجوز و تأسیس حداقل یک دانشگاه طب سنتی ایران در سال جاری
۵ . به منظور اجرایی‌شدن بند ۱۸ از ماده یک قانون تشکیلات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مراکز تحقیقاتی طب سنتی دانشگاههای علوم‌پزشکی تهران، شهید بهشتی، شیراز، تبریز و مشهد می‌توانند دارای ردیف اعتباری و تشکیلات مستقل باشند. معاونت راهبردی و معاونت توسعه نیروی انسانی اقدام لازم برای تحقّق این بند را به عمل آورند.
۶. وزارت رفاه موظف شود سازمانهای بیمه‌گر را برای همکاری با متخصصان طب سنـتی مکلف نمـاید و برای خـدمات و داروهـای طب سنـتی پوشـش بیمه‌ای ایجاد کنند.
۷. وزارتخانه‌های بازرگانی؛ صنعت، معدن و تجارت؛ و جهاد کشاورزی برای موارد ذیل موظف شوند:
۱. ۷. ساماندهی عطاران و تدوین بسته حمایتی برای بهبود عرضه گیاهان دارویی کشور با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۲. ۷. فراهم نمودن امکان حمایت مالی (تخصیص وام بلندمدت کم‌بهره) و تسهیلات قانونی (معافیت مالیاتی و …) برای ایجاد و توسعه:
• دهکده‌های سلامتی و مراکز توسعه گردشگری سلامت و جذب توریسم درمانی
• مراکز درمانی سلامت‌نگر و مشاوره اصلاح سبک زندگی
• مراکز درمانی پژوهش محور دانشگاهی و خصوصی
۸. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دبیرخانه توسعه پژوهش گیاهان دارویی و طب ایرانی برای حمایت مستقیم، مؤثر و گسترده‌تر از شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه تحقیقات و تولیدات دارویی دانش‌بنیان مکلف شوند.
۹. توسعه و تعمیق فرهنگ طب سنتی ایران و اصلاح سبک زندگی با همکاری صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۱۰. سامان بخشی به امور طب مکمل
